Lopende projecten
Voor alle lopende projecten, dus nog niet onherroepelijk, geldt dat er een ecologische beoordeling moet plaatsvinden. Dit geldt ook voor bestemmingsplannen. Dat betekent in eerste instantie een AERIUS-berekening van de bouwfase. AERIUS is het rekenprogramma waarmee de stikstofdepositie op natuurgebieden wordt berekend. Afhankelijk van de uitkomst van deze berekening, kan worden beoordeeld óf, en zo ja welke, vervolgacties nodig zijn. Het is mogelijk om de aanvraag hiermee aan te vullen (art. 4:5 Algemene wet bestuursrecht).
Feitelijk gerealiseerde projecten
Voor projecten waarvan de bouw al is afgerond, kan in het kader van rechtszekerheid geen beroep meer worden gedaan op het ontbreken van de bouwvrijstelling. De bouwfase, waar de omgevingsvergunning bouwen op ziet, is immers al voorbij en eventuele effecten op natuur hebben al plaatsgevonden.
Onherroepelijke natuurvergunningen
De gevolgen van de uitspraak voor de onherroepelijke natuurvergunning zijn een belangrijk onderwerp van discussie op dit moment. Uit rechtsoverweging 36 e.v. van de Porthos uitspraak blijkt dat er geen gevolgen zijn voor de onherroepelijke natuurvergunning, of voor de verklaring van geen bedenkingen. Dit komt omdat met een natuurvergunning een project wordt vergund, waar ook de voor dat project benodigde bouw- en aanlegactiviteiten onlosmakelijk onder vallen. Maar het is wel mogelijk de natuurvergunning in te trekken. Gedeputeerde Staten (GS) zijn hierin bevoegd gezag, niet gemeenten. GS kunnen zelfs verplicht zijn de natuurvergunning in te trekken als: 1) een vergunde (bedrijfs)activiteit zal leiden tot significante effecten op natuurwaarden door stikstofdepositie op stikstofgevoelige habitattypen en 2) als er geen andere passende maatregelen beschikbaar zijn de dreigende achteruitgang van natuurwaarden te voorkomen.
Onherroepelijke omgevingsvergunningen bouwen
Onherroepelijke omgevingsvergunningen voor bouwen, waarbij de bouw nog niet is afgerond, staan op zichzelf niet ter discussie. Wel kan als gevolg van de uitspraak strijd ontstaan met het natuurbeschermingsrecht. Dan is een natuurtoestemming nodig. Vóór de Porthos uitspraak voorzag de bouwvrijstelling in een generieke natuurtoestemming voor de bouw- en aanlegactiviteiten. Nu moet dat 'gerepareerd' worden door alsnog een natuurvergunning of verklaring van geen bedenkingen aan te vragen. Als geen natuurtoestemming wordt aangevraagd of beschikbaar is, is dit een grond voor GS om op te handhaven. Ambtshalve, op eigen initiatief, of op verzoek van derden.
Mogelijke risico’s
Intrekking van de natuurvergunning of handhaving zal alleen aan de orde zijn als redelijkerwijs een effect op Natura 2000-gebieden te verwachten is. De afweging en inschatting van dit risico hangt sterk af van de specifieke omstandigheden van het project. Uit ervaringen na de vernietiging van de PAS blijkt, dat natuurorganisaties zich met name op grotere en / of spraakmakende projecten richten, zoals (energie)infrastructuur, racecircuits en luchtvaart. Hoewel ze zich vaak niet specifiek richten op kleinere projecten of woningbouwprojecten, kan dit hier indirect wel effect op hebben. Dit blijkt uit de gevolgen van de Porthos uitspraak, maar ook uit het beroep over de locatiegegevens van de PAS meldingen van januari 2021.
Tegelijkertijd signaleren we dat de (handhavings)capaciteit bij provincies beperkt is. Zij zullen hun inzet waarschijnlijk prioriteren en zich richten op urgente projecten en / of projecten met grote potentiële natuureffecten. Wel kan een handhavingsverzoek worden ingediend, waarop provincies in beginsel verplicht zijn te acteren als het verzoek terecht is.
Advies voor uw projecten
Of er voor uw projecten ook daadwerkelijk risico's zijn, is o.a. afhankelijk van de locatie t.o.v. Natura 2000-gebieden, omvang van de projecten en planning (tijdelijk / langdurig effect). Om zeker te zijn, kunt u alsnog een AERIUS-berekening voor de projecten laten opstellen. Afhankelijk van de uitkomst hiervan, kunt u beoordelen of vervolgacties nodig zijn. Dit kan bijvoorbeeld zijn intern of extern salderen, of een ecologische beoordeling. De AERIUS Calculator wordt op 26 januari 2023 geactualiseerd.
Deze publicatie is gebaseerd op huidige wet- en regelgeving en jurisprudentie.
Lees ook: Uitspraak Raad van State bouwvrijstelling voldoet niet aan Europese natuurbeschermingswet
Auteurs: Yvonne van Liebergen, senior adviseur omgevingsrecht en Wanda Blommensteijn, senior adviseur omgevingsrecht.
Meer weten over dit onderwerp?
Neem dan contact op met: