Heeft de binnenstad nog toekomst?

De trend dat de consument steeds vaker digitaal shopt dan in de winkel, drukt zwaar op de vitaliteit van de binnenstad. De ‘pure players’ en gevestigde retailers met een sterke omnichannel strategie, waarbij de consument bediend wordt via meerdere kanalen, profiteren daarvan. Zorgelijk is de impact hiervan op ondernemers in het midden- en kleinbedrijf die de veranderingen niet kunnen bijbenen. Een deel van hen is ook nog eens op leeftijd en heeft geen opvolging. Dat betekent nog meer dichte winkeldeuren.

Overbruggen of overleven?

De positieve, conjuncturele ontwikkeling van de afgelopen jaren, verbloemde enigszins de onderliggende problematiek. Een aantal branches en sectoren hoopte dat het ook zonder grote aanpassingen zou lukken om aangehaakt te blijven. En dan is daar corona. Dat laat zien dat overbruggen of overleven een dood spoor is, voor retailers én vastgoedsector. Want corona  heeft de ontwikkelingen die al speelden versneld.
Daarbij, de al voor corona ingezette winkel terugloop heeft geleid tot invulling van veel van die meters met horeca. Dat sloot goed aan bij de behoefte aan beleving. Door corona liggen veel (horeca)bedrijven aan het infuus van de financiële crisisregelingen. En dat infuus raakt een keer leeg. Dan vallen de klappen, met de horeca voorop. Dat wordt zichtbaar in de binnensteden na het terrasseizoen.

Huidige toekomstbeeld voor de binnenstad

De verwachtingen zijn dat het dal in 2020 en 2021 diep is. Een recente ING studie voorziet veel faillissementen. Het volgende - weinig rooskleurige - toekomstbeeld voor de binnenstad ontstaat:

• een groot deel van het traditionele mkb redt het niet;
• ketens reduceren hun vestigingen: kleiner en minder;
• de horeca dunt uit;
• het cultuuraanbod verschraalt;
• de leegstand neemt verder toe.

Sinds de coronamaatregelen zijn ingevoerd, zijn de winkelstraten minder druk. Gezien de verwachting van het aantal faillissementen kan dat wel eens een blijvend beeld zijn. De veerkracht zit ‘m in mengvormconcepten met winkels, horeca, diensten, cultuur, leisure en werken; concepten die vóór corona nog in de kinderschoenen stonden. De opgave voor ondernemers is risicospreiding door een groter doelgroepbereik en meer bezoekers spreiding door de dag heen.

Spannende tijden voor vastgoed

Huurders vertrekken als de huurkosten niet meer passen binnen de bedrijfsvoering. De omnichannel strategie van retailers maakt bedrijven locatie onafhankelijker. Nieuwe geïntegreerde concepten in de horeca, met bezorgen en afhalen, zijn nodig om deze sector weer perspectief te bieden. Ook verminderen dergelijke concepten de (dure) locatie afhankelijkheid. Het worden dus spannende tijden voor de vastgoedsector. Want het aantal passanten zal minder bepalend zijn voor de (huur)waarde van de locatie; juist de verblijfskwaliteit van de omgeving wordt doorslaggevend. Zo kan het dak van een parkeergarage de nieuwe A1 locatie worden voor een horeca en leisure concept.

Sturingskans voor gemeenten

Consumenten, bezoekers en aanbieders van detailhandel, horeca, diensten, leisure en cultuur bepalen grotendeels de attractiviteit en vitaliteit van de binnenstad. Ook de bredere, sociaal maatschappelijke opgaven zoals woningbouw, energietransitie, mobiliteit, duurzame economische groei en klimaatadaptatie, zijn noodzakelijk voor een omgeving om op lange termijn leefbaar te blijven. Deze opgaven geven tevens de kaders aan waarbinnen de inkleuring van de binnenstad kan plaatsvinden.

De markt jaagt het vormgeven en invullen van de nieuwe balans in binnenstedelijke functies aan. Met de publieke sector als stimulator en facilitator, en deels investeerder van de brede maatschappelijke opgaven. Zo kunnen we de focus op de binnenstad regisseren. De nieuwe Omgevingswet biedt daartoe handvatten, met sturingskansen voor gemeenten.

Kansen voor transformatie en draagvlakversterking

De nationale woningbouwopgave biedt kansen voor transformatie en draagvlakversterking voor voorzieningen in de omgeving. De energietransitie en de invulling van duurzame, economische groei maken nieuw en creatief ondernemerschap mogelijk. De mobiliteitsopgave en klimaatadaptatie geven perspectief aan de inrichting van de openbare ruimte door vergroening en belevingsaanbod. De aanpak van het mobiliteitsvraagstuk kan nieuwe doelgroepen voor het centrum in beeld brengen. De binnenstad heeft dus toekomst als we de opgaven gecoördineerd en gezamenlijk aanpakken.