Ontwikkelingen in de boodschappenmarkt
De opkomst van online boodschappendiensten is groot (Supermarkt en Ruimte, 2021). De bekende supermarktketens Albert Heijn en Jumbo hebben een marktaandeel van respectievelijk 41% en 21% in de online boodschappenmarkt. De pure webwinkel Picnic is al enkele jaren actief en wint jaarlijks fors aan marktaandeel en heeft Jumbo inmiddels ingehaald met een marktaandeel van 27%. De groei van Picnic zal zich verder doorzetten, mede door de recente investering van € 600 mln. door Bill Gates. Verder zijn veel concepten in opkomst, zoals flitsbezorgers (bijvoorbeeld Flink en Gorillas) en foodboxen (bijvoorbeeld HelloFresh en Grutto).
Tegelijkertijd neemt de belangstelling van buitenlandse partijen op de Nederlandse boodschappenmarkt toe, zowel vanuit online als offline (multichannel). De Chinese retailer JD.com (7Fresh), naar eigen zeggen een hightech supermarkt, heeft aangekondigd zich te vestigen in Nederland. Ook Amazon ligt op de loer met concepten als Amazon Go Grocery en Whole Foods. Kortom, de strijd om het hoogste marktaandeel is in supermarktland zeker nog niet voorbij.
Lokaal inzicht in online boodschappendiensten beperkt maar noodzakelijk
Momenteel is nauwelijks inzicht in de lokale invloeden van online boodschappendiensten op fysiek winkelaanbod, bijvoorbeeld op wijkniveau. Op landelijk niveau wordt wel veel onderzoek gedaan en zijn kengetallen beschikbaar, maar dit is beperkt lokaal toepasbaar. Uit de voorlopige resultaten van het onderzoek van BRO blijkt dat de invloed van lokale online boodschappendiensten en de bestedingen / omzet die deze diensten aantrekken sterk lokaal verschilt. Dit hangt samen met de aanwezigheid en keuzemogelijkheden van online boodschappendiensten, het koopgedrag (doelgroepen) en het fysieke aanbod.
Lokaal inzicht in de effecten van online boodschappendiensten is belangrijk om de behoefte en effecten van ontwikkelingen beter te kunnen inschatten. Niet om uitbreiding en modernisering van bestaande fysieke supermarkten tegen te houden, maar juist om het belang van moderne fysieke supermarkten juridisch te kunnen onderbouwen en de wisselwerking tussen offline en online te begrijpen. Het belang van een moderne fysieke supermarkt voor de leefbaarheid, het functioneren van buurt- en wijkcentra en de consumentenverzorging mag niet worden onderschat.
Waar zijn bezorgdiensten actief?
BRO heeft de verzorgingsgebieden van alle online boodschappendiensten opgenomen in een GIS database (zie kaart). Hierdoor is op postcodeniveau nauwkeurig inzicht in de actieve online bezorgdiensten. Zoals blijkt uit de kaart zijn er grote regionale verschillen. Online boodschappendiensten zijn vooral actief in de Randstad en stedelijke gebieden. In enkele landelijke gebieden in het noorden en oosten van Nederland zijn geen online boodschappendiensten actief. Recent koopstromenonderzoek KSO)bevestigt dat regionale verschillen bestaan in online koopgedrag. Het KSO2021 Randstad Noord-Brabant, dat mede door BRO is uitgevoerd, zal hier ook uitvoerig aandacht aan besteden.
Wie kopen meer / minder online?
De mate waarin men online boodschappen doet is sterk afhankelijk van bepaalde persoonskenmerken. Zo maken jonge professionals met een hoger inkomen veel meer gebruik van online boodschappendiensten dan ouderen met een lager inkomen. Ook de mate van stedelijkheid is van invloed. Met behulp van Whize data over doelgroepen heeft BRO op postcodeniveau inzicht gegeven in de mate waarin inwoners meer of minder online boodschappen doen (zie kaart). Hoe roder, hoe groter het aandeel mensen dat meer online de boodschappen doet. Hieruit blijken grote lokale verschillen, wat van invloed is op de bestedingen / omzet.
Inzicht in bestedingen / omzet op lokaal niveau
Momenteel vertaalt BRO de analyses naar concrete bestedingen / omzet op lokaal niveau. Hierdoor ontstaat inzicht in wat de ‘waarden’ van de online bestedingen zijn, bijvoorbeeld uitgedrukt in m² wvo. Nu al blijkt dat in sommige wijken de ‘waarde’ van de bestedingen aan online bezorgdiensten kan oplopen tot 3 a 4 fysieke moderne supermarkten. Dit betekent echter niet dat deze bestedingen volledig ten koste gaan van de bestedingen in fysieke winkels. Met name Albert Heijn en Jumbo profiteren ook van online via de eigen diensten, waardoor ook sprake is van een bepaalde toevloeiing. Online wordt in de ruimtelijke ordening echter vaak als pure afvloeiing beschouwd, wat naar oordeel van BRO onjuist en ongenuanceerd is.
Begin januari 2022 zijn de resultaten van het BRO onderzoek gepubliceerd. Dit onderzoek zal een belangrijke eerste stap zijn in het genuanceerder omgaan met online in lokale effectenstudies, behoefteonderzoeken en beleid.
Meer weten over dit onderwerp?
Neem dan contact op met: