Multifunctionele mobiliteitshubs

Nieuwe kansen

De situatie op veel kleinere stations is herkenbaar: je komt er alleen als je met het OV reist, de verblijfskwaliteit is doorgaans matig en de sfeer anoniem. Er is eenvoudigweg 'niks te beleven' en in de avonduren kan het zelfs onveilig voelen. Dat is de reden dat horecazaken soms moeilijk functioneren op kleinere stations. Nu er steeds meer woningbouw komt nabij stations en er steeds meer 'niet-trein hubs' komen zoals busstations en P+R terreinen, ontstaan kansen om deze hubs breder in te vullen met buurtverzorgende functies. Rond de hubs is vaak nog ruimte en bovendien bevinden de meeste hubs zich op uitstekend bereikbare plekken.

Commerciële business case

Welke services zijn kansrijk om er een commerciële business case van te maken met voldoende toegevoegde waarde? Als aanvulling op de standaard koffiecorner, pakketkluis en fietsenwinkel? Voor de kleine en middelgrote stations is heel wat te bedenken: kleine gemakssupermarkten (city formule), fast service horeca / bezorgconcepten, bloemen / planten, cadeauartikelen / lectuur, rijwielservice, toiletten, stomerij / wasserette, fietsenstalling / verhuur, deelauto’s / fietsen. Of een kinderdagverblijf, partycentrum of sportschool. Voorzieningen waarvoor je niet te ver wilt reizen en waar mensen samenkomen. Hierdoor krijgt de hub verblijfskwaliteit en wordt het een bestemming in plaats van een overstaplocatie. Koppeling met initiatieven zoals toeristische opstappunten en informatie is wenselijk.  

De juiste voorzieningen

Met relatief kleine ingrepen kan een gebied worden omgevormd tot een levendige en veilige plek met faciliteiten voor ontmoeting, activiteiten en lokale informatie (gratis wifi). Het gebied wordt dan niet alleen bestemd voor reizigers, maar trekt ook mensen uit de omgeving en krijgt betekenis voor de buurt. Bekijk wel welke voorzieningen er al zijn in de omgeving. Soms is verplaatsing van voorzieningen een goede optie, waardoor elders ruimte ontstaat voor bijvoorbeeld woningbouw. Soms zijn er nieuwe functies die prima kunnen bijdragen aan een stationsomgeving, bijvoorbeeld voor de veiligheid.

Ruimtelijk én digitaal geregeld

Dus, waarom niet meer stations uitbreiden met ondersteunende centra voor dagelijkse verzorging, horeca en dienstverlening voor reizigers én omwonenden? Het maakt het OV aantrekkelijker als reisoptie (maatschappelijk streven), en biedt mogelijkheden voor deelmobiliteit en Mobility as a Service (MaaS). Voorwaarde is dat de mobiliteitshub niet alleen ruimtelijk, maar ook digitaal goed geregeld is. De verblijfsfuncties en reismogelijkheden moeten digitaal beschikbaar zijn, zodat reizigers en omwonenden goed worden geïnformeerd.

Meer draagvlak en meer betekenis

De komende jaren wil NS haar stations actief inzetten om de ruimtelijke kwaliteit van Nederland te verbeteren, als kerngebied binnen het stedelijk weefsel. Hiervoor is een 'spoorbouwmeester' aangesteld. Het recente Regeerakkoord vraagt meer aandacht voor het verder ontwikkelen van hubs met overstapmogelijkheden tussen de verschillende wijzen van vervoer. Er ontstaat dus steeds meer draagvlak voor de voorzieningen en meer herkenning en betekenis van het station als plek in de stad: plekken met voldoende verblijfskwaliteit, sociaal veilig, toegankelijk voor mensen met een beperking en met voldoende fietsenstallingen. Een aantrekkelijke hub - makkelijk overstappen en voldoende voorzieningen zoals een buurtwinkel - trekt meer mensen voor een rendabele exploitatie. Het succes is afhankelijk van de juiste keuzes.

HOV / knooppunt Nieuw-Zuid in Haarlem

Een voorbeeld is het nieuwe HOV-knooppunt Nieuw-Zuid in Schalkwijk. Voor reizigers uit Haarlem en omgeving een belangrijke hub naar Schiphol en Amsterdam-Zuid. BRO en Movares hebben Gemeente Haarlem geadviseerd voorzieningen te realiseren voor bezoekers en wijkbewoners, zoals ondersteunende detailhandel (gemakssupermarkt), horeca, kleinschalige kantoor- en bedrijfsruimten en een ontmoetingsplek (bewoners, werkenden, scholieren). Deelmobiliteit zorgt voor een betere verbinding tussen het HOV-knooppunt en de bestaande winkelcentra in het stadsdeel. Zo komen beide werelden samen.

Mooie uitdaging

Duidelijk is dat hubs een veel bredere verzorgingsfunctie en maatschappelijke betekenis kunnen krijgen. De ontwikkelopties zijn overal anders, wat maatwerk per gebied betekent. De combinatie van mobiliteitshub (service, comfort) en wijkverzorging staat voorop, naast een aantrekkelijk verblijfsklimaat. Dit vergt een integrale benadering van beleidsmakers, omdat de potentie ligt op het snijvlak van ruimte, economie, mobiliteit en leefbaarheid. Met  belangrijke maatschappelijke meerwaarde. Een mooie uitdaging voor een nieuwe tijd!

Auteurs: Jan Carel Jansen Venneboer, senior adviseur horeca & leisure, BRO, en Ivo Bastiaansen, stedenbouwkundige en Marco Duijnisveld, senior adviseur & projectmanager mobiliteit, beiden Movares.