Symboolpolitiek redt ongezonde jeugd niet

19 december 2022

Recent heeft het kabinet besloten dat gemeenten snackbars mogen weren bij scholen, en in wijken waar al veel fastfood is. Om overgewicht bij jongeren tegen te gaan. Maar gaat deze aanpak werken? Wij hebben er onze twijfels bij!

Gaan we hierdoor gezonder leven: meer bewegen, gezonder eten, regelmatig ontspannen en vaker met de fiets? Niet echt. Maar we zijn er wel grote voorstander van dat ook de overheid haar verantwoordelijkheid neemt om de gezondheid te bevorderen. Met voorlichting én maatregelen.

Gezondheid delft vaak het onderspit, zelfs in de Omgevingswet

Het werken aan een gezonde en veilige leefomgeving is hét maatschappelijke doel van de Omgevingswet. Helaas geeft de wet hiervoor in de praktijk weinig handvatten. Het blijft vooral bij het beschermen van gezondheid via het milieuspoor. Wel is benoemd dat gezondheid evenwichtig meegewogen moet worden bij nieuwe plan- of visievorming en de besluitvorming rondom initiatieven. Maar hoe doe je dat? Omdat gezondheid moeilijk hard te maken is, delft het helaas vaak het onderspit. Daarom zijn we óók heel blij met het voorstel van de staatssecretaris aan de Tweede Kamer, om gezondheid verder uit te werken in harde criteria. We zien ook dat een belangrijke gezondheidswinst kan worden bereikt door een andere mindset. Iedereen die actief is voor de fysieke leefomgeving moet een gezondheidsbril opzetten. En zich de vraag stellen: hoe kan ik door een hogere ambitie bijdragen aan het beschermen of bevorderen van de gezondheid?

Iedereen moet aan de bak!

Allereerst, wat is fastfood? De Dikke Van Dale zegt: 'voedsel dat vlug klaar is voor consumptie, bv. diepvriesmaaltijden en snacks'.  Dus supermarktondernemerslet op, want binnenkort bent u ook aan de beurt … de chips, cola, snackbroodjes en snoep zullen ongetwijfeld ook uit uw schappen moeten.

Want wat is wel en niet gezond eten? Deskundigen zijn het daar vaak niet over eens. Hoeveel fastfood per dag of week is acceptabel? Ongetwijfeld een mooie klus voor een adviesorgaan of taskforce, want de broodjeszaak - die ook gezonde broodjes verkoopt - zal het assortiment anders ook moeten aanpassen.

Zijn jongeren hiermee te misleiden? Weet u wat er in kluisjes op school wordt gevonden? Weinig boeken. Jongeren zijn mobiel, inventief en flexibel genoeg om deze beperkingen en symboolmaatregelen te omzeilen. Ze laten het bezorgen op de hoek van de straat. En hoe gaan we op school aan de slag: menig traktatie legt de basis voor een toekomstige diabetes- of obesitaspatiënt.  Voortaan ook de broodtrommels checken op peperkoek, appelflappen en boterhammen met (zoet) beleg?

Grenzen aan maakbaarheid en stuurbaarheid?

Waar houdt het op? En in hoeverre moet en kan de overheid hierop sturen? Het algemeen belang, een gezonde samenleving, is duidelijk. Ook de Omgevingswet legt hier niet voor niets de nadruk op. In coronatijd hebben we gezien dat de overheid heel ver kan gaan in het treffen van maatregelen. Ook toen was er discussie over nut en noodzaak van de maatregelen. Maar het was nodig.

Dezelfde discussie vinden we terug in Europese richtlijnen, zoals de Dienstenrichtlijn. Het uitgangspunt van deze richtlijnen is dat regels niet-discriminerend, proportioneel en noodzakelijk mogen zijn. Op al deze punten schuurt de voorgestelde regelgeving. Niet alle mensen met overgewicht zijn ongezond. Maar ook de vraag of deze maatregel niet te ver gaat is van belang. Met andere woorden: is deze proportioneel? Kan overgewicht niet met andere maatregelen worden bestreden? En is het echt noodzakelijk zo hard in te grijpen? Bij corona was deze noodzaak nadrukkelijk aanwezig. Denk aan alle berichtgeving over sterfgevallen en overvolle IC’s. Overgewicht is meer een sluipmoordenaar; we weten allemaal dat teveel bezoekjes aan de snackbar kunnen leiden tot latere bezoeken aan de diëtist, cardioloog en internist. Maar of dat het noodzakelijk maakt dat de overheid zo vergaand ingrijpt, vragen wij ons af.

Kortom, we moeten een slim plan bedenken.  Anders gaat het net als met roken: verbieden op veel plaatsen en duurder maken heeft nog steeds niet de grote verandering gebracht bij de échte roker. We zeggen niet dat je dat niet moet doen, maar het gaat om een compleet pakket met verschillende type maatregelen, in combinatie met goede voorlichting. Want dat hebben we bijvoorbeeld nog niet gezien: een spotje vanuit de rijksoverheid gericht op gezonder eten en meer bewegen.

Auteurs: Wanda Blommensteijn, senior adviseur omgevingsrecht en Christian Severijns, senior adviseur horeca & centrumontwikkeling.

    Deel deze pagina
#

Meer weten over dit onderwerp?

Meer informatie?
Neem dan contact op met:
Wanda Blommensteijn