Waarom conservatieve detailhandelsvisies?

Veel visies zijn zeer conservatief en terughoudend: bescherm het bestaande, voorkom vernieuwing. Alles draait om krimp. Zulke visies zijn wat ons betreft juist de doodsteek van de retail. Er is meer lef, creativiteit, progressiviteit en innovatie nodig in beleid. Geef ondernemers, vastgoedeigenaren en ontwikkelaars écht investeringskansen en creëer mogelijkheden! Ga als gemeente of provincie terug naar de essentie: voorkom ruimtelijke excessen en optimaliseer investeringskansen op de juiste plekken. Accepteer dat de markt een cruciale rol heeft in de uitvoering. Pak als overheid de regie als dit écht nodig is.

De kunst van het omdenken

We kennen de standaard zinnetjes in visies inmiddels wel: minder winkels, minder horeca, voorkomen van leegstand, meer online, meer regulering, meer regie, et cetera. Vaak gebaseerd op indicatieve marktruimteberekeningen, algemene leegstandscijfers en algemene trends. Deze visie wordt vaak vertaald naar zeer conservatief en terughoudend beleid: (per saldo) geen winkelmeter meer toevoegen, alles buiten centra is per definitie ongewenst, bestaande structuur is uitgangspunt, geen nieuwe centra, geen uitbreidingen, etc. Dergelijk beleid is niet alleen ongenuanceerd, maar zorgt er juist voor dat de noodzakelijke innovatie en investeringen niet gedaan (kunnen) worden. Draai het eens positief! Vier punten anders benaderd:

1. Solitaire winkels zijn niet altijd ongewenst
Streven naar een compact centrum, met transformatie aan de randen is een goed uitgangspunt. We moeten hierin echter niet doorslaan. In veel stedelijke gebieden is een bepaalde mate van versnippering juist positief voor de leefbaarheid. Denk aan de lokale bakker of dat unieke horecaconcept op de hoek van de straat in een markant pand. Juist deze solitaire voorzieningen zijn vaak beeldbepalend in buurten en wijken. Ze maken het interessant om er te wonen. Het doorbreekt ook de levenloze Vinexwijk. Denk divers!

2. Rafelranden van centra hebben ook kwaliteit
In het verlengde van het voorgaande blijft de keerzijde van een (te) compact centrum vaak onderbelicht. Te veel focus op compacte centra zorgt er voor dat huurprijzen opgedreven worden en startende ondernemers geen kans meer hebben om kleinschalig tegen lage kosten te beginnen, terwijl deze ondernemers een stad maken of breken. De rauwe randen van centrumgebieden zijn juist de plekken waar creativiteit de ruimte heeft. De schuifruimte bij economische conjunctuur. Precies wat een stad en het ondernemen interessant maakt. De kracht van het ongeplande! 

3. Niet alles krimpt! 
De laatste 10 jaar gaan beleidsmakers steeds kritischer om met uitbreiding van detailhandel. Dit is deels terecht, omdat bepaalde sectoren minder ruimtebehoefte hebben en ‘online’ sterk is toegenomen. Ook is er te lang (en nog steeds) gestuurd op kwantiteit in plaats van op kwaliteit. Eenheidsworst was het gevolg. Ook hier geldt dat men te veel doorslaat in het negatieve. Soms is uitbreiding nodig om kwalitatieve vernieuwing te bereiken. Online is een factor van betekenis, maar wordt te vaak overschat. De kwaliteit en toekomst van fysieke winkels onderschat. De inschatting van de groei van het aantal inwoners is te vaak te behoudend. Houd ook rekening met de toename van de bestedingen, én met de toename van de behoefte aan kwalitatieve voorzieningen en locaties. Calculeer dat in en zie hoeveel draagvlak er tóch is. Bovendien creëert aanbod ook vraag.

4. Complexiteit van uitvoering
Een visie zou onlosmakelijk verbonden moeten zijn met zicht op uitvoering. Gemeenten en andere overheden kijken hiervoor vaak naar marktpartijen. Dat noemen we ook wel ‘uitnodigingsplanologie’. Overheden zouden meer begrip kunnen tonen voor belangen en posities. Bijvoorbeeld huurafspraken, versnipperd eigendom of de financiële haalbaarheid van bijvoorbeeld transformatieprojecten.

Veel te vaak frustreren onnodige regeltjes en processen goede initiatieven. Dit remt ontwikkelingen en zorgt voor een hoop frustratie. Er wordt veel ‘nee’ verkocht. Vraag je eens af hoe een initiatiefnemer geholpen kan worden. Natuurlijk met in achtneming van het beleid, het wensbeeld en de kwaliteit. Behandel elk initiatief met respect en verplaats je als beleidsmaker of -toetser eens in de schoenen van de initiatiefnemer.