Ruimtelijke impact van maatschappelijke voorzieningen

De behoeften van bewoners staan centraal

Maatschappelijke voorzieningen zijn belangrijk voor de leefbaarheid van steden en dorpen. De leefbaarheid van onze woonomgeving staat onder druk. De maatschappij wordt steeds complexer. Wil je als inwoner mee kunnen, dan moet je goed geïnformeerd zijn en op de hoogte blijven van wat er in je stad, dorp, wijk en buurt gebeurt. Van welke voorzieningen je gebruik kunt maken, en ook wat je zelf kunt bijdragen.

“Maatschappelijke voorzieningen dragen bij aan sociale meerwaarde.”

Vergroten bestaanszekerheid en maatschappelijke winst

Hier ligt een duidelijke rol voor de overheid: om mensen te helpen en maatschappelijke betrokkenheid en zelfredzaamheid te vergroten. Een mooi voorbeeld is een Repair Café; een plek waar je iets kunt laten maken wat zonde is om weg te gooien. En waar je - al wachtend op de reparatie - met iemand uit je straat een kop koffie drinkt. Waar je de talenten van een wijkbewoner van twee straten verderop ontdekt, die het vastgelopen snoer van je stofzuiger repareert. Dit soort ontmoetingsplekken vergroot de bestaanszekerheid en leidt tot maatschappelijke winst. Betrokken burgers dragen bij aan de leefbaarheid van de woonomgeving.

Van afbeelding naar de praktijk

Op onderstaande afbeelding 'voorzieningencirkel' is het heel mooi inzichtelijk gemaakt: hoe je de ruimte kunt invullen met verschillende maatschappelijke voorzieningen. Gekoppeld aan thema’s. Vraag is hoe je dat vertaalt naar de praktijk, naar de leefomgeving. Benader daarvoor het begrip 'leefbaarheid' op de manier waarop de Omgevingswet dat doet: vanuit de thema’s gezondheid, sociale interactie en bestaanszekerheid.

Bedrijfsmodellen kennen steeds vaker mengvormen

Maatschappelijke voorzieningen dragen bij aan sociale meerwaarde van plekken. Door contact, ontmoeting en beleving.  Werk dat uit. Zorg voor basisvoorzieningen op buurt-, wijk- en dorpsniveau, en voor stedelijke voorzieningen en (boven)regionale voorzieningen. De behoeften van de inwoners staan daarbij centraal; het onderscheid tussen commerciële en niet-commerciële voorzieningen is steeds minder relevant. Wat je ziet gebeuren, is dat bedrijfsmodellen steeds vaker mengvormen kennen. Denk aan Brownies&downieS, of aan een bibliotheek met horeca en boekverkoop. 

"Contact, ontmoeting en beleving. Werk dat uit voor plekken."

Aandachtspunten voor maatschappelijke voorzieningen

• Zorg voor voldoende ruimte voor essentiële functies. Door de verdichtingsdruk komen bepaalde activiteiten in het gedrang. Denk aan ruimte voor een huisarts en aan een bibliotheek met een informatiepunt over werk, digitalisering, belastingaangifte en aanpak van laaggeletterdheid. In sterk verdichte gebieden worden de locaties duurder en de exploitatiekosten hoger, maar voor de leefbaarheid op korte en lange termijn is vastgoed voor deze functies essentieel.
• Er is ruimte voor meer aanbod bij efficiënt ruimtegebruik, en als je faciliteiten deelt en clustert. Dat geldt voor het brede pallet aan maatschappelijke voorzieningen én voor de verdeling van ruimte tussen commercieel en niet-commercieel. Mengvormen in de exploitatie van voorzieningen verdienen meer kansen.
• Denk bij de inrichting van de leefomgeving aan de 10-minutenstad. Een begrip dat vele definities kent, zoals 'een ruimtelijk ordeningsconcept waarin dagelijkse voorzieningen binnen 10 minuten lopen of fietsen vanuit huis te bereiken zijn.' Van belang is dat maatschappelijke voorzieningen in de nabijheid van burgers beschikbaar, bereikbaar en herkenbaar zijn. Centrale locaties in buurten, wijken en dorpen vergroten de zichtbaarheid en stimuleren het gebruik ervan.

Voorzieningencirkel